De verschillende thema’s komen terug in de verslaglegging bij de programma’s. Voor mobiliteit is dat programma 2, voor wonen programma 8, leefomgeving in programma 5, 7 en 8, circulariteit in programma 3 en 8 en klimaatadaptatie en energie in programma 7. De resultaten specifiek m.b.t. verduurzaming zijn hier in één overzicht opgenomen.
Thema 1, mobiliteit
Regionaal hebben we samengewerkt in het programma Slim en Schoon Onderweg. Dat programma stuurt onder meer op meer reizigers voor het OV. In 2021 heeft de bezetting in het OV nog geleden onder de gevolgen van COVID-19. Om die reden heeft de provincie gekozen voor een overbruggingsconcessie tot en met 2024. In het doelgroepenvervoer voorzien de contracten met vervoerders in het stapsgewijs (tot 2030) realiseren van emissievrij vervoer. Het aandeel emissievrije kilometers van het vraagafhankelijk vervoer lag in 2021 op 20%, ruim boven de afgesproken norm van 10%. Het aandeel zogenaamde “duurzame kilometers” bij het route-vervoer (lees leerlingenvervoer) lag in 2021 net boven de afgesproken ambitie van 65%.
Voor 2021 waren de volgende acties gepland:
Laadinfrastructuur voor elektrisch rijden:
A1) Voor laadinfra voor auto’s is beleid opgesteld. Daarnaast is voor fietslaadpunten een plan opgesteld dat in 2022 worden uitgevoerd (zie programma 2);
A2) 11 openbare laadpalen voor auto’s zijn bijgeplaatst. In Lingewaard staan nu in totaal 40 openbare laadpalen. Voor fietsen zijn plannen opgesteld die in 2022 kunnen worden uitgevoerd.
Bevorderen fiets:
A3) voor het verbeteren van oversteekplaatsen aan de Nielant (Huissen) is het plan in voorbereiding, zie ook programma 2;
A4) voor een fietspad langs De Plak (Bemmel) is het plan in voorbereiding, zie ook programma 2;
A5) Samen met de regio en in de initiatieffase van bouwprojecten is ontsluiting naar regionale snelfietsroutes aandachtspunt geweest. Een nieuwe snelle fietsverbinding vanuit Huissen naar Arnhem is in onderzoek.
Thema 2, wonen
Woningen worden duurzamer. Dat begint al in het ontwerpproces en het bouwen. Bouwmaterialen kunnen worden hergebruikt. Woningen zelf worden energiezuiniger en zonne-energie kan op het dak worden opgewekt. Hierin werken we samen met de regio, inwoners en partners zoals corporaties en netwerkbeheerders. Voor klimaatadaptatie (woonomgeving) en energietransitie (woningen) verwijzen we naar programma 7 en naar verderop in dit verslag. M.b.t. het ontwerpproces voor nieuwbouw stonde de volgende acties gepland.
Circulair bouwen:
B1 en B3) In de regionale agenda is als uitwerking van de Woondeal de ambitie verwerkt van 25% circulaire bouw in nieuwe plannen. Regionaal zijn daarvoor beleidsinstrumenten (zoals een circulariteits-ladder) in ontwikkeling. Circulair bouwen kan op tal van manieren. In Lingewaardse projecten verwerken we die al voor bijvoorbeeld de nieuwbouw bij De Poel (Angeren) en de herstructurering in de Staatsliedenbuurt (Gendt).
Natuur-inclusief bouwen:
B2) We hebben een “groen-norm” vastgesteld voor oppervlak, aantallen bomen, streekeigen beplanting en soortenvariatie (biodiversiteit). Daarmee is beter gewaarborgd dat “groen” geen sluitpost in nieuwe plannen is maar integraal vanaf de ontwerptafel wordt verwerkt. We passen deze groennorm al toe bij nieuwe plannen maar ook al in bijvoorbeeld Driegaarden, Vleumingen fase 2 en Zandsestraat-Bemmel;
B2) Bij particuliere initiatieven voor functieverandering is streekeigen beplanting en soortenvariatie meegenomen in de landschappelijke inpassing.
Thema 3, circulariteit
Dit thema draait om productie en consumptie waarin energie, water, materialen en producten zo lang mogelijk worden gebruikt en daarmee de aarde zo min mogelijk wordt uitgeput. In 2021 waren de volgende acties gepland:
C1) Om hergebruik van grondstoffen bij bedrijven te bevorderen is een regionale aanpak nodig. Binnen de regio is besproken dat dit via de regionale agenda wordt opgepakt;
C2) Agropark III en enkele bedrijven op het bestaande Agropark kunnen aansluiten op een uitbreiding van het warmtenet. Zie hiervoor onder het kopje energietransitie;
C3) Omdat teelt van waterlinzen bijdraagt aan een bio-based economie ondersteunen we het onderzoek hiernaar. Het onderzoek wacht nu op toelating door de Europese voedselautoriteit. Binnen NEXTgarden is afgesproken dat op termijn marktpartijen hier het stokje van de gemeente overpakken.
Thema 4 Klimaatadaptatie
De gevolgen van klimaatverandering zijn merkbaar doordat zomers warmer en winters zachter en natter worden. Er is vaker sprake van extreme warmte en extreme neerslag of juist droogte. We bereiden ons voor op de aanpassingen in onze omgeving die daarvoor nodig zijn. We werken samen met acht andere gemeenten, het Waterschap Rivierenland en de Provincie Gelderland aan het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie en aan een klimaatbestendige regio. In 2021 waren twee acties gepland die ook in programma 7 zijn opgenomen:
D1) De regionale adaptatiestrategie (RAS) is vastgesteld. De lokale adaptatiestrategie (LAS) met een uitvoeringsagenda is opgesteld en in februari 2022 door de gemeenteraad vastgesteld.
D2) De regionale samenwerkingsagenda omvat speerpunten waar we aan hebben deelgenomen. We zijn kartrekker voor het uitwerken van hitteplannen binnen het samenwerkingsverband.
Thema 5, leefomgeving
Grote opgaven hebben we voor het inlopen van het woningtekort en het uitrusten van wegen en verbindingen voor OV en fiets die horen bij een groeiend aantal woningen en inwoners. Voor een prettige leefomgeving hoort daar behoud en versterking van het groen in onze omgeving bij. Versterking van het landschap en de landschappelijke kwaliteit is als integraal uitgangspunt meegenomen bij het opstellen van de omgevingsvisie voor Lingewaard.
Veel verduurzamingsthema’s worden aangestuurd vanuit Europese of landelijke regels. Meer lokaal is het toezicht op naleving van milieuregels en maatregelen voor herstel en versterking van biodiversiteit. Naleving van milieuregels is belegd bij de omgevingsdienst, zie hiervoor programma 7. Vanuit het uitvoeringsprogramma landschap en biodiversiteit stonden de volgende acties gepland:
E1) Binnen het beplatingsproject Lingewaard in het Groen zijn 30 erven in het buitengebied groener aangekleed met streekeigen bomen en planten;
E2 en E3) Het verzorgen van een cursus aanleg en beheer en het oprichten van een werkgroep die zich richt op specifieke biotopen (bijen-oases) zouden eind 2021 van start gaan. Deze acties worden in 2022 uitgevoerd/vervolgd;
E4) Binnen het project Bloemrijke Akkerranden is door 8 agrariërs op 14 plekken een bloemrijke akkerrand gerealiseerd;
E5) Bij nieuwbouw en herstructurering zijn waterdoorlatende materialen gebruikt. Bij planvorming voor toekomstige projecten is dit ook meegenomen. Voorbeelden van locaties zijn in Huissen, Gendt, Doornenburg en Bemmel.
E6) Wadi’s met een zandarme ondergrond zijn gerealiseerd in Gendt (Vleumingen-west) en Bemmel (Plakse Veld). Ze zijn ook verwerkt in de plannen voor Driegaarden, Blauwe Hoek (Doornenburg) en de Schoutstraat in Gendt.
E7) We hebben een klimaatbos bij Sportpark Ressen aangelegd (aanplant met bos) tussen het sportpark, de woonbuurt Plaksche Veld en de A15.
E8) Minimaal 50% van de herplant van bomen bestond uit bomen die bovengemiddeld bijdragen aan het verhogen van de biodiversiteit
E9) 15% van de bermen is minder intensief gemaaid om de biodiversiteit te verhogen. Het streven was 20% en kon niet worden gehaald vanwege lopende contractuele verplichtingen met uitvoerders.
E10) Bermen en gazons zijn zoveel als mogelijk en in samenwerking met natuurorganisaties biodivers ingericht.
Energietransitie (thema 6)
Energietransitie gaat over het verminderen van de uitstoot van stoffen die de aarde uitputten en opwarmen. Energieneutraal in 2050 – die doelstelling geldt landelijk - betekent dat we dan in Lingewaard evenveel energie duurzaam opwekken als dat we gebruiken. Dat doen we via drie sporen (pijlers):
- Het besparen van energie;
- Het opwekken van duurzaam geproduceerde energie;
- Het verduurzamen van de warmtevoorziening (‘van het aardgas af gaan’).
In het beleidskader energietransitie is dit weergegeven in het volgende schema:
Als gemeente hebben we een regierol en voorbeeldfunctie. We werken samen met inwoners(initiatieven), bedrijven, Lingewaard Energie, Stichting Lingewaard Natuurlijk, woningbouwcorporaties en andere partners. We informeren, stimuleren, faciliteren, organiseren en initiëren. We faciliteren initiatieven vanuit inwoners en bedrijven. En we geven zelf het goede voorbeeld.
In 2021 waren onderstaande acties gepland, die voor een belangrijk deel terugkomen in programma 7. Per pijler hebben we het volgende gedaan:
Energiebesparing:
F1) Via het energieloket zijn 2000 inwoners bereikt. Voor een groter en gemakkelijker bereikbaar loket is ook een mobiel energieloket aanwezig geweest op diverse locaties. Het energieloket adviseert inwoners over maatregelen voor energiebesparing aan de woning. Zie ook programma 7;
F2) Voor het ondersteunen van huishoudens die te maken hebben met schulden hebben we contact gelegd met Stichting Welzijn Lingewaard. We kunnen huishoudens nu koppelen aan een energiecoach via het energieloket. Resultaat is dat begin 2022 de eerste (ruim 25) energiebesparingspakketten zijn uitgereikt en dat huishoudens komend jaar ook advies “aan huis” kunnen krijgen;
F3) Met Waardwonen is samengewerkt in een pilot voor collectieve inkoop, waarbij particuliere huiseigenaren konden aansluiten. Enkele huiseigenaren hebben hiervan gebruikt gemaakt. In de afspraken met de corporaties is verwerkt dat we hiermee doorgaan;
F4) In de communicatie is het energieloket en het ondernemersloket gekoppeld. Diensten van het energieloket zijn ook voor ondernemers beschikbaar, de communicatie is gelijkluidend en informatie is voor iedereen toegankelijk en helder;
F5) Ook voor ondernemers geldt dat goed voorbeeld goed doet volgen. Inspirerende voorbeelden voor bedrijven zijn via 8 video-boodschappen vastgelegd en beschikbaar gesteld.
F6) Specifiek voor ondernemers zouden we via vouchers de advieskosten van energiebesparings-maatregelen drukken. We hebben ervoor gekozen om wat meer spraakmakende voorbeelden vast te leggen en te communiceren en het “voucher-budget” in 2022 te gebruiken voor ondersteuning in de advieskosten.
Opwekken van duurzame energie:
F7) Voor het zoekgebied voor zonneparken aan de Lingewal hebben we verkend welke mogelijkheden reëel zijn voor verdere benutting. Die verkenning gebruiken we bij de actualisatie van het beleidskader energietransitie;
F8) Met het opwekken van zonne-energie hebben we vorderingen gemaakt. In Lingewaard zijn meer daken van zonnepanelen voorzien dan gemiddeld in de regio. Daarnaast hebben we gewerkt aan drie initiatieven (Vliegerweide Huissen, Karstraat/Lingewal Bemmel en RWZI Gendt). Naast opwek wordt het kunnen opslaan van duurzame energie steeds belangrijker. Daarom doen we onderzoek naar ondergrondse opslag van warmte, waarvoor een proefboring is uitgevoerd. Verslag hierover is verwerkt in de informatienota van december 2021.
De ontwikkelingen m.b.t. windenergie staan vermeld in programma 7;
Warmtetransitie:
F9) De routekaart richting een energie-neutraal (glas)tuinbouwgebied is verwerkt in de routekaart in het beleidskader energietransitie.
F10 en 11) Eind 2021 is Doornenburg Duurzaam met Energie gemeenschap van de toekomst geworden. De gezamenlijke aanvraag bij de provincie is gehonoreerd. Dit betekent dat er nu ook aanspraak gemaakt kan worden op provinciale subsidie voor vervolgacties in de warmtetransitie. In het overleg met de themagroep bepalen we gezamenlijk het moment voor een casus met toepassing van aquathermie.
F12) We hebben vervolgacties uitgevoerd na het onderzoek Hoge Temperatuur Opslag (HTO) dat in september 2020 plaatsvond op Bergerden. Vooral het overleg met de provincie is actueel eind 2021, om te bekijken welke mogelijkheden er zijn om HTO te gaan toepassen.
Gemeente als goede voorbeeld:
We geven het goede voorbeeld met verduurzaming van onze eigen gebouwen en werkwijze in de organisatie, We kopen duurzaam in en faciliteren onze medewerkers bij verduurzaming van ons gedrag en ons werk. In 2021 hebben we hiervoor het volgende gedaan.
Inkoop:
G1) Interne bijeenkomsten gericht op kennisvergroting over duurzame inkoop zijn in verband met alle geldende beperkingen doorgeschoven naar 2022;
G2) Een voorbeeld van verduurzaming in de eigen inkoop is het contract voor elektriciteit voor de eigen gebouwen en de openbare verlichting. Waar voorheen sprake was van een mix van duurzame en traditionele energie is de inkoop van elektriciteit nu 100% lokaal en groen (uit duurzame bronnen).
Voor het overige is ook in verband met COVID-19 een deel van de reguliere inkoop gering geweest en hebben we ons gericht op voorbereiding en kennisvergroting voor volledig duurzame inkoop in de grond- weg en waterbouw.
Gemeentelijke organisatie:
G3) We hebben een nulmeting laten maken volgens de systematiek van de CO2-prestatieladder. Dit geeft inzicht hoe we er nu voor staan en welke acties we kunnen oppakken en begroten in de komende jaren.
Gemeentelijk vastgoed
G4) We hebben onderzocht wat er nodig is om de gebouwen van De Leemhof en sporthal Walburgen in Gendt energie-neutraal te maken.
G5 en G6) Voor de warmtetransitie is een rijksbijdrage toegekend. We zijn gestart met een inventarisatie of ons maatschappelijk vastgoed hierbij inzetbaar is en als aanjager kan dienen in de verschillende wijken.
G7) Het idee voor een collectieve inkoopactie in de vorm van een postcoderoos-project is verlaten. De bijhorende regeling bestaat niet meer. We hebben er voor gekozen om ons te richten op ondersteuning van initiatieven vanuit de wijken en inwonersgroepen.